Niewielu z nas wie, że jeden z polskich uczonych odegrał znaczącą rolę w rozwoju obecnej fotowoltaiki. Mowa o Janie Czochralskim, przez wielu nazywanych „ojcem elektroniki”. Wybitny profesor opracował metodę hodowli monokryształów, niezbędnych w produkcji układów półprzewodnikowych, oraz monokryształów krzemu – kluczowych dla fotowoltaiki.
Jan Czochralski urodził się 23 października 1885 roku w Kcynii, w pobliżu Bydgoszczy. Wychował się w rodzinie stolarskiej i posiada dziewięcioro rodzeństwa. Już od najmłodszych lat interesowała go chemia i eksperymenty. Wzbudzało to niepokój rodziny ze względu na bezpieczeństwo, dlatego w wieku 16 lat przeprowadził się do Krotoszyna, by zatrudnić się w aptece. Popracował tu kilka lat i 1904 roku zatrudnił go koncern Allgemeine Elektrizitaets Gesellschaft (AEG) w Berlinie. Tu zaczął studia na Politechnice Berlińskiej, które ukończył z tytułem inżyniera chemika.
W 1916 roku dokonał pierwszego odkrycia, i jak źródła informują, zupełnie przypadkowo. Opracował metodę pomiaru szybkości krystalizacji metali. Na początku rozwiązanie nie wzbudzało dużego zainteresowanie, ale z czasem zaczęli dostrzegać je metaloznawcy. Obecnie jest to rozwiązanie powszechnie stosowane w produkcji kryształów półprzewodnikowych. Z kolei w 1924 roku wynalazł obecnie znany metal B lub bahnmetal, który nie zawierał drogiej cyny. W ten sposób zwiększono prędkość pociągów na świecie. Polak zrobił się popularny w szczególności w Niemczech. Przewodniczył tamtejszym metaloznawczym organizacjom. Dostrzegł go Ignacy Mościcki, na prośbę którego w 1928 roku wrócił do Polski. Zrzekł się obywatelstwa polskiego, ale jak podają źródła – formalnie nie zakończono procedury. Tu zaczął pracę jako profesor Politechniki Warszawskiej. W 1929 roku został jej doktorem honoris causa, w 1930 roku otrzymał od prezydenta tytuł profesora. Wybitny Polak jest autorem lub współautorem ponad 120 publikacji naukowych, wielu wynalazków i patentów.
Profesor pomagał polskim naukowcom, w szczególności w trakcie wojny. Wykorzystywał do tego kontakty z naukowym środowiskiem niemieckim, dlatego trafił z tego powodu do aresztu na współpracę z okupantem. Wpuszczono go, ale pozbawiono tytułów naukowych.
Czochralski wrócił do Kcynii i założył firmę chemiczną BION. Produkował m.in. pastę do butów. Niestety, ówczesne władze nie dały mu spokoju. W jego willi w Kcynii Urząd Bezpieczeństwa przeprowadził brutalną rewizję, na skutek której 22 kwietnia 1953 roku zmarł w poznańskim szpitalu. Według oficjalnych danych doznał ataku serca.
Ostatecznie Prof. Czochralski został zrehabilitowany w 2011 roku, gdyż znaleziono dokumenty udowadniające, że nie współpracował z okupantem, a z wywiadem Komendy Głównej Armii Krajowej.
Czochralski a fotowoltaika
Obecnie w sektorze energetyki słonecznej stosuje się tzw. metodę Czochralskiego (metodę Cz), czyli proces otrzymywania monokryształów krzemu (mono-Si). Jest on podstawą produkcji półprzewodników oraz ogniw fotowoltaicznych. Bez tego wynalazku prawdopodobnie nie mielibyśmy obecnie rozwiniętej elektroniki i energetyki słonecznej. Trzeba podkreślił, że hodowla kryształów jest długotrwała i energochłonna. Producenci chwalą wynalazek Czochralskiego ze względu na odporność na naprężenia termiczne, szybki proces otrzymywania produktu i stosunkowo niski koszt.
Źródło: NaukaWPolsce.pl/PAP
